نکات ایمنی در تخریب ساختمان
دستورالعمل های حفاظتی و ایمنی کارگاههای ساختمانی(بخش چهارم)
کارهای مقدماتی تخریب ساختمان
تعریف:
هر اقدامی که موجب جداسازی مصالح از ساختمان به منظور حذف،نوسازی،تعمیر و بازسازی تمام یا قسمتی از ساختمان شود را تخریب نامیده میشود.
قبل از شروع تخریب باید برنامه ریزی کامل برای انجام کار صورت گیرد. دستگاه نظارت(شهرداری و…) باید از روش تخریب مطلع باشد.
قبل از شروع کار تخریب موارد زیر باید رعایت گردد:
- با اطلاع و همکاری مؤسسات مربوطه جریان برق، گاز، آب و سرویس های مشابه در ساختمان مورد تخریب قطع گردد. همچنین باید ساکنین ساختمانهای مجاور از زمان قطع تأسیسات و زمان تخریب مطلع باشند. برقراری مجدد و موقت سرویسها باید با موافقت مؤسسات مربوطه و رعایت اصول ایمنی باشد.
- بعلاوه توجه به نکات زیر قبل از تخریب الزامی است:
- برنامه ریزی برای حفظ یا خارج کردن مواد قابل اشتعال و گازهایی که احتمالا نگهداری و انبار شده اند.
- برنامه ریزی برای دفع موادی مانند گازهای سمی که ممکن است سلامتی افراد را دچار مخاطره سازند.
- انتخاب محلی که باید ضایعات تخریب در آن انبار شود.
- آماده کردن سرویس های لازم و قابل دسترسی برای افراد مجری طرح تخریب و محیط خارج.
- برنامه ریزی و اقدام برای حفظ ایمنی کارکنان و عابرین از طریق گذاشتن حفاظ و حصار بین محلتخریب و محیط خارج.
- آماده کردن وسایل و ماشین آلات متناسب با روش تخریب و مجا مورد تخریب، همراه با وسایلحفاظتی مناسب با نوع کار.
- در ساختمانهای آسیب دیده در اثر سیل، آتش سوزی، زلزله و نظایر آن باید قبل از تخریب به منظور جلوگیری از ریزش و خرابی ناگهانی مهار و شمع بندی کافی در قسمتهای لازم صورت پذیرد.
- قبل از تخریب هر ساختمان پیاده روها و معابر عمومی مجاور آن محدود، مسدود و یا طوری محافظت شوند که به کسی صدمه وارد نشود. در صورتی که از نرده استفاده می شود، این نرددها باید ایستایی کافی داشته و ارتفاع آنها از ۲ متر کمتر نباشد.
اگر ساختمانی که تخریب می شود بیش از ۲ طبقه و یا ارتفاع آن از کف پیاده رو بیش از ۸ متر باشد در صورتی که فاصله ساختمان از پیاده رو یا معبر کمتر از ۵ متر است باید راهرو سر پوشیده مناسب با تایید دستگاه نظارت ساخته شود. در مواردی که با تشخیص دستگاه نظارت باید پیاده رو یا خیابان محدود یا مسدود شود باید با مؤسسات ذیربط (شهرداری و…) هماهنگیهای لازم صورت گیرد.
در صورتی که ساختمان مورد تخریب از معبر بیش از ۵ متر فاصله داشته باشد می توان به جای راهرو سرپوشیده از حصار یا نرده استفاده نمود. به منظور جلوگیری از خطرات ناشی از سقوط مصالح، اطراف و سقف راهروهای سرپوشیده باید دارای حفاظ کاملی از چوب با توری فلزی با ارتفاع حداقل یک متر باشد حداکثر زاویه این حفاظ نسبت به کف ۴۵ و شیب حفاظ به طرف خارج است.
در محل ورود و خروج کارگران به ساختمان مورد تخریب باید راهروهای سر پوشیده مناسب ساخته شود. سقف راهروهای سرپوشیده باید حداقل هفتصد کیلوگرم بر متر مربع فشار را تحمل کند. چنانچه قرار است از سقف راهروها برای حمل برخی مصالح استفاده شود باید این سقف حداقل هزار و پانصد کیلوگرم بر متر مربع فشار را تحمل کند.
قبل از شروع عملیات تخریب باید مدیریت کارگاه جزئیات کار را به دقت مد نظر قرار داده و وظایف افراد را به آنها یادآوری کند.
در یک کارگاه سازمان یافته که افراد ضوابط ایمنی را رعایت می کنند، ضمن آنکه اجرای پروژه سریع تر صورت می پذیرد، از میزان خطرات ناشی کار نیز کاسته خواهد شد. مدیریت کارگاه باید هنگام شروع عملیات تخریب هماهنگیهای لازم را با قسمتهای مختلف انجام داده، تمامی ابزار، وسایل و تجهیزات را از نظر حفاظتی کنترل نماید.
عملیات تخریب
برای شروع عملیات تخریب لازم است دستورالعمل ها و روش اجرا در سطوح مختلف برای افراد تشریح گردد. سپس چنانچه عملیات به طریق انفجاری با کشیدن با کابل انجام میگیرد، باید همه ابزارهای ماشین آلات و تجهیزات کنترل گردد. تخریب به طریق انفجاری، کشیدن با کابل و یا استفاده از روش های ماشینی مستلزم رعایت دستورالعمل های خاصی است که با تأیید دستگاه نظارت و دستورات مندرج در دفترچه مشخصات فنی خصوصی قابل اجرا خواهد بود.
در ساختمان های خاصی نظیر کارخانه ها، بیمارستان ها، دودکش ها، منابع آب، نفت و دیگر اماکنی که دارای تأسیسات ویژه ای هستند باید قسمتهای مختلف ساختمان توسط افراد ذی صلاح مورد بازدید قرار گرفته و تجهیزات لازم برای تخریب و مقابله با خطرات ناشی از آن فراهم شود.
همه کارگرانی که در عملیات تخریب شرکت دارند باید به کلاه ایمنی مجهز باشند، بسته به نوع کار، پیمانکار موظف است دیگر وسایل حفاظتی را نیز در اختیار آنان قرار دهد. به علاوه پیمانکار باید اقداماتی برای ممانعت از خطر آتش سوزی، انفجار، تجمع و نشت گاز و نظائر آن معمول دارد.
در عملیات تخریب صرفنظر از این که چه روشی برای تخریب انتخاب شده باشد رعایت نکات زیر ضروری است:
از آنجا که تخریب غالبا در مجاورت معابر صورت می گیرد و این مناطق محل عبور مردم و بچه ها هستند، باید از نرده با تورهای حفاظتی که ارتفاعشان کمتر از ۲ متر نباشد استفاده شود
راههای ورود کارگران در خارج از ساعات کار باید مسدود شود، به علاوه در خارج از ساعات کاری باید نردبان ها برداشته و در جای مناسب گذاشته شوند.
جایی که محل ریزش ضایعات است نباید به عنوان راه اصلی مورد استفاده واقع شود .
هنگام تخریب باید دقت شود تا احیانا چیزی از وسایل الکتریکی و یا تأسیسات زیر خاک یا آوار تخریب دفن نشوند.
برای تأمین برق کارگاه به صورت موقت باید از ولتاژ کم استفاده شود و همراه آن سیستم اتصال زمین(ارت) برای ایمنی بیشتر به کار رود. برق را می توان از طریق ژنراتور و یا منبع اصلی بدست آورد.
بررسی و تحقیق اولیه باید وجود آزبست (پنبه نسوز یا پنبه کوهی) و محل های احتمالی آن را مشخص کند. از آنجا که مصالح آزیستی در محل دیگ های بخار و سرویس ها، لوله ها، سقف ها و دیوارهای جدا کننده به مصرف می رسند باید این اماکن به دقت مورد آزمایش قرار گیرند، از این قسمت ها باید نمونه برداری صورت گیرد و به وسیله افراد ذی صلاح شناسایی شود. اشخاصی که کار نمونه برداری از آزبست را انجام می دهند باید دارای وسایل محافظ فردی مناسب داشته باشند و نمونه ها باید در یک کیسه پلاستیکی در بسته قرار گیرد. نمونه ها باید عمیق باشد، چون ممکن است هسته مرکزی حاوی آزبست باشد.
باید تجهیزات لازم برای شناسایی به کار گرفته شود و احتیاطات لازم انجام گیرد. در هنگام تخریب پخش گرد و غبار آزبست ایجاد گرفتاری میکند که برای جلوگیری از صدمات باید وسایل حفاظت شخصی در اختیار افراد ذیربط قرار گیرد. تخریب آزبست باید با احتیاط و دقت صورت گیرد. در زمان تخریب ساختمان ها باید با بکارگیری روش های مناسب و تحت مراقبت شدید فرآورده های گوناگون آزبست با آب آمیخته شده و بارگیری و تخلیه آن با دقت انجام گیرد. این مصالح باید پس از تخلیه در زباله دان های ویژه بلافاصله و به نحوی مؤثر پوشانیده شوند.
در جایی که احتمال وجود سرب مطرح است مانند رنگ های حاوی سرب و یا لوله های فاضلاب و غیره باید هنگام کار دقت کافی به عمل آید. برای افرادی که کار تخریب را به عهده دارند باید لباس های محافظ، رسپیراتور، تهویه محلی و تجهیزات پزشکی برای مقابله با خطرات احتمالی مهیا باشد.
در محل هایی که آلوده به مواد رادیواکتیو، گازهای سمی و یا سایر مواد مضر برای سلامتی است باید احتیاط های ویژه صورت پذیرد.
جایی که روشهای مکانیکی(بیل میکانیکی و…) برای تخریب به کار می رود، باید مراقبت شود که قسمت باقی ماندهحاصل از تخریب در وضع پایداری باشند. اگر لازم باشد باید پایه های اطمینان به طور موقت نصب شوند.
اگر قسمت هایی از ساختمان یا سازه قرار است قبل از به کار گرفتن دیگر روش ها به روش دستی حذف شوند باید مسئله ایمنی راه ها و سکوهای موجود مورد توجه قرار گرفته و جایی که ضایعات ریخته می شود محدود شده باشد.
قسمت هایی از سازه که در پایداری سازه ایفای نقش می کنند، باید به طور حساب شده تخریب شوند در غیر این صورت به طور پیش رونده عمل می کند و خرابی اسفناکی به دنبال خواهد داشت.
ضایعات باید طوری انبار شوند که در کف ها اضافه بار ایجاد نشود و از اعمال فشار افقی به دیوارها نیز پرهیز گردد، حتی الامکان باید مصالح حاصل از تخریب در سطح زمین ریخته شود.
باید ترتیبی اتخاذ شود تا ضایعاتی که ریزش می کنند برای افراد خطر نداشته باشند و به دیگر اعضاء سازه نیز اصابت نکنند.
هنگام تخریب باید بار مرده ساختمان کاهش یابد و به طور سیستماتیک حذف شود، پوشش ها، کفها و دیوارها باید قبل از شروع تخریب قاب های ساختمان حذف شوند.
تخریب ساختمان های بلند مستلزم رعایت مقررات ویژهای است مثلا در تخریب دودکش ها و یا سایر ساختمانهای بلند و باریک باید محوطه ای به شعاع 1/5 برابر ارتفاع بنا محصور و در صورت نیاز به تخلیه یا پاک سازی محوطه به مقامات مسئول اطلاع داده شود.
راههای موقتی که برای عبور افراد و وسایل نقلیه در نظر گرفته می شود باید با استفاده از علائم ویژه و روشنایی کافی از ایمنی لازم برخوردار باشد، به علاوه باید با استفاده از نرده های محافظتی با محافظ مناسب دیگر از ریختن ضایعات و نخاله ها جلوگیری به عمل آید.
مصالح تلف شده و نخاله ها نباید پرتاب شوند مگر این که پرتاب از داخل کانالهای چوبی یا فلزی انجام گیرد. جایی که کنترل پایین افتادن مصالح عملا میسر نباشد باید با استفاده از نرده و با نصب علائم هشدار دهنده و گذاشتن نگهبان احتیاطهای لازم صورت پذیرد.
چوب، تیر و یا مصالحی که انتقال آنها مخاطره آمیز است، باید با تابلو یا علائم نشان دهنده جابجا شوند.
شیشه های موجود در ساختمان باید قبل از تخریب از قاب خود جدا و در جای مناسبی انبار شوند، مصالح مفیدی که از تخریب حاصل می شود باید به طور مرتب تفکیک و جدا از یکدیگر چیده شوند. درها و پنجره های فلزی و یا چوبی نیز باید با دقت از جای خود خارج و انبار گردند.
تخریب باید از بالاترین طبقه شروع و به سمت پایین طوری ادامه یابد که قبل از تخریب هر طبقه تمامی مصالح از تخریب طبقه بالاتر برداشته و در محل مناسب انبار شود. به طوری که کفها اضافه بار نداشته باشند و فشار افقی نیز به دیوارها وارد نشود. حتی الامکان باید مصالح در سطح زمین ریختهشود.
ماشین ها و وسایل نقلیه مربوط به کار باید به وسیله افراد آموزش دیده و ماهر هدایت شوند، این افراد باید دارای تجربه کافی باشند و کار آنها مورد نظارت قرار بگیرد.
هنگام تخریب باید امکان تهویه محل وجود داشته باشد ، به طوری که افراد برای تنفس دچار مشکل نشوند.اگر در فضا گرد و غبار ، بخار ، گاز و یا دود و… حاصل از تخریب جمع گردد باید از رسپیراتور و یا وسایل مشابه استفاده شود.
تضعیف سازه برای تخریب اصولا عمل از پیش برنامه ریزی شده ای است که باید آثار احتمالی آن روی سازه مورد تجزیه و تحلیل واقع شده باشد تا بدین وسیله اطمینان حاصل شود که اعضاء و قطعات باقیمانده استحکام لازم برای مقابله با باد و یا بارهای ضربه ای را تا زمان واژگون شدن داشته باشند. برش و تضعیف اجزای سازه باید از قسمت های حساب شده ای شروع شود.